Uzun yıllar harap durumda olan Diyarbakır Surp Giragos Kilisesi Ermeni, toplumunun işbirliği ve o dönemdeki Diyarbakır Belediyesi’nin de desteğiyle yenilenmiş ve 2012 yılında ibadete açılmıştı.
2015 yılında başlayan çatışmalı süreçte kilise hasar gördü, bölgeye girilmesine güvenlik güçlerince izin verilmemesine rağmen kiliseden bazı objeler de çalındı.
Bu sürecin ardından Surp Giragos’un yanı sıra Mar Petyun Keldani kilisesi de Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nca sağlanan kaynakla restore edildi.
7 Mayıs Cumartesi günü, Türkiye Ermenileri Patriği Sahak Maşalyan’ın da katılımıyla saat 16.00’da resmi bir açılış yapıldı ve kilise kutsandı.
Surp Giragos Kilisesi’nin açılışına Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, Vali Münir Karaloğlu, Diyarbakır AKP Milletvekilleri Mehmet Mehdi Eker, Ebubekir Bal ve Oya Eronat, Surp Giragos Ermeni Kilisesi Vakfı Başkanı Ergün Ayık ile yurt içi ve yurt dışından gelen çok sayıda davetli katıldı.
Açılış konuşması yapan Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, Diyarbakır’ın farklı kültürlere, inançlara ev sahipliği yapmış, medeniyetlerin beşiği olan, Türkiye’nin kadim şehirlerinden olduğunu kaydetti.
Bakan Ersoy, “Farklı kültür ve inançların bir arada huzur içinde yaşadığı, özgürce ibadet edebildiği Diyarbakır, birçok kıymetli yapıya da ev sahipliği yapmaktadır” dedi.
Bakan Ersoy, “Biz Anadolu’nun dört bir yanında bulunan ibadethanelerin, saygının ve aramızdaki kardeşliğin nişanesi olduğuna inanıyoruz. Unutmamalıyız ki ibadethanelere ve inançlara saygı kadar bunların korunması da o kadar önemlidir. Biz bunu aynı zamanda kendi sorumluluğumuz olarak görmekteyiz. Bugün açılışını gerçekleştirdiğimiz Surp Giragos Ermeni ve Mar Petyun Keldani kiliselerinin restorasyonları da bu sorumluluk anlayışı çerçevesinde gerçekleştirilmiştir. Bu çerçevede Surp Giragos Ermeni kilisesinde yarın ayin gerçekleşecek olmasından, terörün hedefi olan bu yapının yeniden ibadete açılacak olmasından ötürü kilise cemaatinin heyecanını paylaştığımızı belirtmek isterim. Ortadoğu’daki en büyük Ermeni Gregoryen Kilisesi olan bu yapının sadece kentteki vatandaşlarımız açısından değil Dünya kültürel mirası açısından da ne denli önemli bir yapı olduğunu biliyoruz. Yaklaşık 32 milyon liraya mal olan bu restorasyonların kültürel mirasın korunması adına çok anlamlı bir çalışma olduğuna inanıyorum” dedi.
Türkiye Ermenileri Patriği Sahak Maşalyan da şunları söyledi:
“Burada büyük bir açılış töreni kendiliğinden tarihi bir önem arz etmektedir. Biz de İstanbul ve farklı yörelerden bu önemli olaya katıldığımız için yüce Allah’a hamd sunuyoruz. Her tapınağın ayrı bir kişiliği vardır, bu kilisede kişiliği olan bir tapınaktır. Şimdi değil ama geçmiş zamanlarda bir medeniyetin doruğu ulaştığı en uç nokta mabetlerinin görkemiyle oluşurdu. Bu yüzden insanlar sanatlarının ve zenginliklerinin tüm olanaklarını tapınaklarını kurmak ve donatmak için seferber ederlerdi. Çünkü eski insanlar hayatın kendilerine Allah’ın sunduğu armağan olarak bilirlerdi, tapındıkları mabetleri ise tanrılarına onların bir armağanıydı. Çatışmalar sonucunda kilise harabeye döndü, ancak yeni bir onarım için bütçe bulmak imkansız olduğundan tekrar resmi temasların sonucunda Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan çıkarılan ödenekle kilisenin restorasyonu gerçekleşti. Bu açılışın Diyarbakırlı Ermeniler için bir bayram günü olduğuna hiç şüphe yoktur. Diyarbakır’ın gittikçe azalan Hıristiyan bakiyesi için bu kilisenin açılışı bir can suyu niteliği taşıyor. Ermeni dünyası içinde Türk ve Ermeni ilişkilerinin geliştirilmesi açısından önemli ve anlamlı dostluk mesajı içermektedir”
Açılış için İstanbul’dan ve yurtdışından pek çok misafir de Diyarbakır’a ulaştı, Türkiye Ermenileri Patrikliği’ne bağlı ruhaniler de açılışa katıldı. Açılış Türkiye Ermenileri Patrikliği’nin facebook sayfasından da canlı yayınlandı. (https://www.facebook.com/TRHayBad)
Diyarbakır Surp Giragos Ermeni Kilisesi 1376 yılında yapılmış. Tarihi Sur İlçesi’nde Ermeniler’in yoğun yaşadığı Fatihpaşa Mahallesi’ndeki Kilise, 1915’e kadar Ermeniler tarafından kullanıldı ancak bu tarihten sonra kentteki Ermenilerin büyük çoğunluğu sürüldü ya da öldürüldü.
1. Dünya Savaşı sırasında karargâh olarak kullanılan kilise, daha sonra Sümerbank’ın pamuk deposu olarak işlev gördü. 1960 yılından itibaren tekrar ibadete açılan 3 bin metrekarelik alan üzerindeki Surp Giragos Ermeni Kilisesi, özellikle 1980 yılından sonra kentte kalan Ermeniler’in batı illeri ve Avrupa ülkelerine çeşitli nedenlerle göç etmesi sonucu 2012’ye kadar boş ve harap vaziyette kaldı.
Kaynak: Agos